Antykoncepcja awaryjna stosowana jest w przypadku współżycia o wysokim ryzyku zajścia w ciążę i charakteryzuje się wysoką skutecznością ochrony, jeśli zostanie zażyta zgodnie ze wskazaniami. Przyjęta w porę tabletka „dzień po” sprawia, że owulacja jest opóźniana lub hamowana, więc jeśli doszło do wytrysku z uwolnieniem plemników do dróg rodnych kobiety, szansa na zapłodnienie przez nie komórki jajowej jest minimalna. Tabletki „po” można kupić tylko na receptę, ale może być to recepta online.

Tabletki „dzień po”, czyli antykoncepcja awaryjna

Antykoncepcja ratunkowa, czy też awaryjna, należy do leków hormonalnych, które stosuje się, aby nie dopuścić do ciąży, jeśli dojdzie do współżycia bez zabezpieczenia lub z zabezpieczeniem wadliwym. Tabletki „po” uważane są za metodę ratunkową, co oznacza, że należy stosować je jedynie w sytuacjach awaryjnych, a nie jako zamiennik innych metod antykoncepcyjnych. Tabletki „po” należą do środków o wysokiej skuteczności ochrony przed ciążą, jeśli przy ich stosowaniu kobieta dopilnuje wskazanego czasu zażycia i środków ostrożności.

W Polsce tabletki „po” należą do leków wydawanych jedynie z przepisu lekarza, jednak nie trzeba się po receptę zgłaszać do ginekologa, gdyż także lekarze innej specjalizacji mogą antykoncepcję ratunkową przepisać.

Kiedy sięgać po tabletki „dzień po”?

Stosowanie tabletek „dzień po” ma na celu znaczne zredukowanie ryzyka zapłodnienia, jeśli dojdzie do współżycia bez zabezpieczenia lub z zabezpieczeniem o wątpliwej skuteczności. Preparaty z grupy antykoncepcji awaryjnej mogą być pomocne, jeśli prezerwatywa się zsunie czy pęknie. Tabletka „dzień po” może ponadto ochronić przed ciążą, jeśli kobieta zapomniała o tabletce lub tabletkach antykoncepcyjnych, czy też zażywała je nieregularnie bądź musiała przyjmować równocześnie lek, który obniża skuteczność antykoncepcji hormonalnej. Inne przykłady jej zastosowania to odklejenie się plastra antykoncepcyjnego, wypadnięcie wkładki wewnątrzmacicznej, czy też nieprawidłowo zastosowana globulka dopochwowa. Pigułka „dzień po” może być również zażyta po stosunku bez antykoncepcji, jednak należy pamiętać, że nie powinna być traktowana jako podstawowa metoda antykoncepcji, ale faktycznie metoda ratunkowa.

Rodzaje tabletek „dzień po” – 72 h i 120 h

Na polskim rynku tabletka „dzień po” dostępna jest w postaci dwóch produktów. Pierwszym z nich jest ellaOne, czyli pigułki „po”, które można zażyć do 120 godzin od ryzykownego współżycia. Drugi preparat dostępny w Polsce to natomiast Escapelle, której czas na połknięcie wynosi 72 godziny od stosunku seksualnego bez zabezpieczania, czy też z zabezpieczeniem wadliwym.

Możliwy czas przyjęcia od stosunku to nie jest jednak jedyny parametr, który może się różnić, zależnie od tego, jaka pacjentce zostanie przepisana tabletka „dzień po”. Rodzaje dostępne na rynku różnią się wieloma cechami, w tym substancją czynną i jej działaniem, przeciwwskazaniami, skutkami ubocznymi, a nawet środkami ostrożności, które należy zachować, czy też ceną. Wszelkie te kwestie należy rozważyć, zanim kobieta zgłosi się do lekarza po receptę na dany rodzaj antykoncepcji awaryjnej.

Składniki zawarte w tabletkach „dzień po”

Tabletka „dzień po” ellaOne posiada inną substancję aktywną niż pigułka „po” Escapelle. W przypadku ellaOne składnikiem czynnym jest octan uliprystalu, który jest syntetycznym modulatorem receptora progesteronowego. Substancją aktywną tabletek Escapelle jest natomiast lewonorgestrel, czyli pochodna progesteronu. Obie te substancje mają nieco inny mechanizm działania, jednak skutek tego działania w obu przypadkach jest podobny.

Jak działają tabletki „dzień po”?

Głównym celem, w związku z którym przyjmowana jest przez kobietę tabletka „dzień po”, jest ochrona przed nieplanowanym poczęciem. To, jak działa tabletka „dzień po”, zależne jest w głównej mierze od substancji czynnej, gdyż mechanizmy wpływu na organizm octanu uliprystalu i lewonorgestrelu nieco się różnią. Ostatecznie jednak zarówno ellaOne, jak i Escapelle przyczyniają się do zahamowania owulacji.

Stosowanie antykoncepcji ratunkowej jest proste, jednak w razie wątpliwości warto skontaktować się z farmaceutą. Jeśli pojawi się pytanie odnośnie działania tabletek, skorzystać można również z porady lekarza. W opakowaniu znajduje się 1 pigułka, a dawkowanie w każdym przypadku wygląda podobnie – należy przyjąć 1 tabletkę „po” możliwie najszybciej od współżycia, niezależnie od pory dnia czy posiłku. Ważne jest jednak, by wcześniej wykluczyć ewentualną ciążę i pozostałe przeciwwskazania, które sprawdzane są przez lekarzy, zanim wystawią oni jakąkolwiek e-receptę na antykoncepcję ratunkową.

Skuteczność antykoncepcji awaryjnej

By tabletka „dzień po” zadziałała skutecznie, powinna być zażyta w możliwie najkrótszym czasie od ryzykownego współżycia. Choć pigułka ratunkowa określana jest jako tabletka „dzień po”, czas na jej zażycie od ryzykownego stosunku jest większy. Skuteczność, jaką posiada antykoncepcja awaryjna, ściśle powiązana jest jednak z czasem, który upłynie od stosunku do momentu połknięcia pigułki „po” – z każdą godziną skuteczność jest mniejsza. Choć tabletki ellaOne mogą być przyjęte teoretycznie w 120 godzin od współżycia, najbardziej skuteczne będą przy zażyciu w pierwsze 24 godziny od współżycia. Czas na połknięcie tabletek Escapelle to 72 godziny od współżycia, ale ich największa skuteczność jest w pierwsze 12 godzin od ryzykownego stosunku.

Ograniczone dane wskazują na potencjalny wpływ wysokiego BMI na skuteczność antykoncepcji awaryjnej, jednak wciąż są to dość niejednoznaczne informacje. Niektóre leki mogą wpływać na skuteczność antykoncepcji ratunkowej. Wymienić należy tu środki stosowane w terapii padaczki i leczeniu gruźlicy, a także niektóre leki na infekcje grzybicze i zakażenia wirusem HIV. Przykładem takiego leku jest również hamująca układ odpornościowy cyklosporyna, a nawet niektóre zioła, w tym ziele dziurawca zwyczajnego.

Skutki uboczne zażycia tabletki „dzień po”

Należy liczyć się z tym, że tabletka „dzień po” u niektórych pacjentek wiązać się będzie z wystąpieniem pewnych skutków ubocznych. Działania niepożądane nie występują u wszystkich pacjentek, które korzystają z antykoncepcji ratunkowej. To, czy i jakie tabletka „dzień po” skutki uboczne u danej kobiety będzie wykazywać, zależne jest od rodzaju przyjętej pigułki oraz indywidualnej reakcji organizmu na lek. Działania niepożądane ellaOne i Escapelle nieco różnią się między sobą, dlatego warto zapoznać się z ich ulotkami przed przyjęciem danego preparatu.

Do podstawowych skutków ubocznych antykoncepcji awaryjnej zaliczyć można nudności i wymioty, a także zaburzenia miesiączki (opóźnienie, przyspieszenie, zmiana intensywności i długości krwawienia). Wśród działań niepożądanych wymienia się również bóle i zawroty głowy, a także obrzęk i tkliwość piersi. Możliwe są również zmiany nastrojów i uczucie rozbicia, bóle pleców i dyskomfort w jamie brzusznej, a także pojawienie się wydzieliny z dróg rodnych.

Trzeba zauważyć, że niektóre z najczęściej występujących skutków ubocznych tabletek „po” przypominają objawy wczesnej ciąży. Jeśli zatem kobieta przyjęła pigułkę „dzień po”, a krwawienie nie pojawi się dłużej niż 5 dni po współżyciu, a przy tym pojawią się dolegliwości, które mogą wskazywać na ciążę, najlepiej wykonać test ciążowy.

Przeciwwskazania do stosowania antykoncepcji kryzysowej

Nie każda kobieta może bezpiecznie stosować antykoncepcję ratunkową, gdyż w ulotkach leków wymieniane są również przeciwwskazania, które należy wykluczyć. Podstawowym przeciwwskazaniem, które automatycznie wyklucza, by tabletka „dzień po” mogła być przez kobietę zastosowana, jest nadwrażliwość na substancję czynną lub pomocniczą leku. Przeciwwskazaniem do stosowania antykoncepcji ratunkowej jest również ciąża już istniejąca, dlatego jeśli pacjentka ma podejrzenia, że może już być w ciąży, powinna wykonać wcześniej dla bezpieczeństwa test ciążowy. Nie zaleca się stosowania antykoncepcji awaryjnej również u dzieci i dziewcząt w wieku poniżej 16. roku życia.

Jak zdobyć tabletkę „dzień po” — recepty online

W aptece farmaceuta nie będzie mógł wydać pacjentce tabletki „dzień po”, jeśli nie będzie ona posiadać ważnej recepty wystawionej przez uprawnionego lekarza. Oznacza to, że tylko z przepisu specjalisty wydawana jest w aptekach tabletka „dzień po”. Kto może wypisać pacjentce e-receptę? Teoretycznie każdy lekarz niezależnie od swojej specjalizacji, w tym nie tylko ginekolog, ale również lekarz POZ. Niestety nie każdy specjalista receptę będzie chciał wystawić – ma prawo odmówienia przepisania leku, powołując się na klauzulę sumienia.

Dynamiczny rozwój e-usług służby zdrowia sprawia, że również w czasie e-konsultacji wystawiane mogą być pacjentkom recepty na leki. Tabletka „dzień po” może zostać zatem przepisana także przez Internet, po wcześniejszej konsultacji medycznej z lekarzem. Jeśli pacjentkę interesuje możliwie najszybciej przepisana tabletka „dzień po”, recepta online będzie dobrym rozwiązaniem, gdyż zazwyczaj można otrzymać ją zaledwie w kilka minut i to bez konieczności wychodzenia z domu czy dojazdu do przychodni. To korzystne rozwiązanie, gdy czas nagli i kobieta nie może pozwolić sobie na zwłokę w przyjęciu pigułki, z którą mogłaby się wiązać wizyta w placówce stacjonarnej.

Aby otrzymać receptę na tabletkę „po” stacjonarnie lub online, należy kwalifikować się do możliwości jej przyjęcia, co oznacza, że lekarz musi we wcześniejszym wywiadzie z pacjentką wykluczyć ewentualne przeciwwskazania, które wykluczałyby możliwość przyjęcia przez kobietę tabletki ratunkowej.

Cena tabletki „dzień po” na e-receptę online

Tabletka „dzień po” może być dostępna w różnych cenach. Wpływ na ostateczną cenę ma przede wszystkim rodzaj pigułki, która została pacjentce przepisana, a także marża apteki. Zdarza się, że różnice między tymi samymi pigułkami sięgają kilkudziesięciu złotych. Jeśli jednak pacjentce zostanie przepisana tabletka „dzień po”, gdzie kupić ją najtaniej schodzi zazwyczaj na drugi plan i ważniejsze staje się to, gdzie można kupić ją najszybciej. W przypadku tabletek ellaOne cena zazwyczaj oscyluje w granicach 100-130 zł. Escapelle to nieco mniej kosztowna tabletka „dzień po”. Cena w tym przypadku może wahać się w granicach 50-70 zł. Podane ceny dotyczą opakowania, w którym znajduje się jedna tabletka awaryjna.

Tabletka „dzień po” a alkohol — czy alkohol wpływa na działanie tabletki?

Gdy w grę wchodzi tabletka „dzień po”, skuteczności jej działania sam alkohol nie obniża. Choć jednak alkohol nie wpływa na to, jak działa tabletka „dzień po” w organizmie, nie oznacza to, że należy go pić (zwłaszcza w nadmiarze) w momencie przyjęcia pigułki awaryjnej. Trzeba pamiętać, że alkohol może przyczynić się do wymiotów, a także wpływa na świadomość, kojarzenie i czas reakcji. Jeśli zatem zostanie połknięta tabletka „dzień po”, a alkohol kobieta wypije w nadmiarze, pojawić mogą się wymioty, które usuną środek z organizmu, zanim ten zacznie działać. Normalnie zaleca się wówczas połknięcie kolejnej pigułki „po”, ale po alkoholu kobieta może tego nie dopilnować, a wówczas ryzyko ciąży znacznie wzrasta.

Jak tabletki „dzień po” wpływają na okres?

Podstawowym działaniem, jakie wykazuje tabletka „dzień po”, jest opóźnienie lub hamowanie owulacji. U niektórych kobiet przyjmujących antykoncepcję awaryjną zdarza się, że miesiączka nieco się opóźnia. Nie zawsze jednak w ten sposób działa tabletka „dzień po”, a okres po jej zażyciu może również wystąpić u niektórych pacjentek wcześniej niż był spodziewany. Dodatkowo w skutkach ubocznych antykoncepcji awaryjnej wymienia się zmiany w krwawieniu miesiączkowym, w tym krwawienia mniej lub bardziej intensywne, a także krwawienie o innej długości. Dotyczy to jednak miesiączki bezpośrednio po tabletce „po”, gdyż ta – o ile przyjmowana jest sporadycznie – nie wpływa na kolejne cykle.

Przyjmowanie antykoncepcji awaryjnej w różnych dniach cyklu — kiedy jest najbardziej skuteczna?

Tabletka „dzień po” jest najbardziej skuteczna, jeśli przyjęta zostanie w możliwie najkrótszym czasie od współżycia. Antykoncepcję awaryjną zażyć można w każdym dniu cyklu. Ze względu jednak na to, jak działa tabletka „po stosunku”, najbardziej zasadne jest jej przyjęcie przed owulacją – wówczas będzie mieć szansę ją opóźnić, przeciwdziałając tym samym zapłodnieniu. Tabletka „dzień po” po owulacji nie będzie już tak skuteczna, jednak może wpływać na śluz, by redukować ryzyko ciąży.

Antykoncepcja awaryjna a tabletki wczesnoporonne — różnice

Tabletka „dzień po” bywa nazywana tabletką wczesnoporonną, co jest błędem. Tabletki wczesnoporonne, w przeciwieństwie do tabletek „po”, są w naszym kraju nielegalne. Wykazują swoje działanie, gdy do ciąży już dojdzie, czyli już po tym, gdy będzie mieć miejsce zapłodnienie i zagnieżdżenie zarodka w endometrium macicy. Podstawą, jeśli chodzi o działanie tabletki „po” jest opóźnić owulację, by nie dopuścić do zapłodnienia komórki jajowej przez uwolnione do pochwy plemniki. Przyjęcie tabletki „po” w momencie istniejącej już ciąży będzie nieskuteczne. Pigułka „po”, w przeciwieństwie do tej wczesnoporonnej, nie działa bowiem na ciążę, do której już doszło.

Środki ostrożności podczas stosowania tabletek „dzień po”

By tabletka „dzień po” była skuteczna i bezpieczna zarazem, należy dopilnować pewnych środków ostrożności związanych z jej zażyciem. Przede wszystkim preparatów w ten sposób chroniących przed ciążą nie powinno się zażywać zbyt często. Jest to metoda zabezpieczenia awaryjnego, którą można zastosować w sytuacjach szczególnych. To, czy tabletka „dzień po” jest bezpieczna dla kobiety, zależne jest od prawidłowości jej stosowania. Przyjęcie pigułki przez kobietę, która nie ma ku temu przeciwwskazań, nie powinno negatywnie odbić się na organizmie, chyba że pigułki przez kobietę są ewidentnie nadużywane – wówczas skutki takiego działania mogą odbić się na układzie hormonalnym.

Pacjentki o wysokim ryzyku ciąży pozamacicznej powinny skonsultować się z lekarzem przed przyjęciem tabletki „po”. Konsultacji z lekarzem wymagają też ciężkie zaburzenia czynności wątroby, przebyte zapalenie jajowodów lub występująca choroba jelita cienkiego wpływająca na wchłanianie leków.

Jeśli chodzi o środki ostrożności w czasie stosowania antykoncepcji awaryjnej, uważać należy szczególnie na wymioty. Ich pojawienie się w pierwszych 3 godzinach od połknięcia preparatu może wiązać się z tym, że lek nie zacznie jeszcze odpowiednio działać. Wówczas zalecane jest możliwie najszybsze zastosowanie nowej pigułki, by miała ona szansę być skuteczna.

Są jeszcze inne środki ostrożności, jeśli stosowana ma być tabletka „dzień po”, a karmienie piersią jest jednym z nich. Laktacja nie stanowi bezpośredniego przeciwwskazania do zażycia pigułki „po”, ale wymaga od kobiet karmiących dopilnowania pewnych szczegółów. Po zażyciu ellaOne nie powinno się karmić piersią przez 7 dni. By utrzymać w tym czasie laktację, najlepiej odciągać mleko laktatorem, a odciągnięte mleko wyrzucać. Po zażyciu Escapelle karmić piersią nie można jedynie przez 8 godzin – sposób postępowania w tym czasie jest podobny do ellaOne. Najlepiej przyjąć pigułkę „po” bezpośrednio po nakarmieniu dziecka piersią, a następnie odczekać 8 godzin, posiłkując się w tym czasie w razie potrzeby laktatorem i wylewając mleko.